Er staan zaterdagmiddag 30 oktober op 4 plekken in het Oude Westen ‘dialoogtafels’ klaar. Uitgenodigd zijn bewoners die al lang in de wijk wonen en bewoners die de afgelopen tien jaar in het Oude Westen een huis gekocht hebben. Hoe kijken we naar elkaar en naar de wijk en wat helpt om verschillen en onderlinge beeldvorming te overbruggen? Het worden heel verschillende, maar stuk voor stuk levendige gesprekken: over wat je (samen) kunt doen én over ongemak. Aan de ene kant het ongemakkelijke gevoel om als ‘rijke yup’ bekeken te worden. Aan de andere kant het gevoel dat je leefomgeving overgenomen wordt door mensen die jou niet zien staan. Hoe belangrijk het is om erkend, gekend, herkend en gegroet te worden; ook als je elkaar een straat verder tegenkomt. Het nut van het welkomstproject en de noodzaak om gezamenlijke praktische activiteiten ook echt gezamenlijk voor te bereiden.
Aan wat er aan die 4 tafels feitelijk gebeurt, zie je de behoefte van oude wijkbewoners om aan de nieuwe wijkbewoners te vertellen in wat voor wijk ze terecht zijn gekomen. Ze vertellen over de tijd van de lange smalle straten met op alle hoeken buurtwinkels, de studenten en kunstenaars in de ‘huisjes onder de huurwaarde’, de stoere tijd van de stadsvernieuwing, de moeilijke jaren ’90 met de drugsoverlast, hoe het wijkpark, de Leeszaal en tal van andere voorzieningen tot stand zijn gekomen. De rol van de Aktiegroep. De lange traditie van samenleven met mensen van verschillende afkomst en herkomst. En het samen praktisch aanpakken van problemen. Geen geromantiseer over een hechte en harmonieuze ons-kent-ons-volkswijk. Ook geen stigmatiserende treurverhalen over alleen maar armoede en ellende. Maar zelfbewuste verhalen van een sociaal gemixte wijk met een (kleur)rijke geschiedenis, veel zelforganiserend vermogen en een hoop cultureel kapitaal.
Collectief geheugen
Een wijk is niet alleen een verzameling straten, huizen en voorzieningen. Het is ook een verzameling verhalen. Een collectief geheugen van gekoesterde individuele en gemeenschappelijke herinneringen. Verhalen gekoppeld aan mensen en plekken die er nog wel en niet meer zijn. Die verhalen versterken het zelfbewustzijn van oude bewoners en kunnen nieuwe bewoners aanknopingspunten bieden voor de invulling van een eigen rol in het vervolgverhaal; een eigen praktische en emotionele investering in de wijk. Toen Alma Brevé een jaar geleden aan oude en nieuwe omwonenden van het binnenterrein/parkeerdek ‘Mariadek’ met een diashow vertelde over haar beeldende kunstinstallatie over de (gekapte) boom en het (gesloopte) benedenhuisje van tante Anna was dat een feest van herkenning voor de oude bewoners én een ontdekking voor de nieuwe bewoners. Die mix van oude en nieuwe bewoners met verschillende afkomsten en bezigheden was er dus 50 jaar geleden ook al; en kan door onderlinge uitwisseling tot verrassende culturele producties leiden. Als je een keer mee hebt gelopen met een ‘Hoodwalk’ van rapper/acteur Adison dos Reis (hij was dj tijdens de nazit in De Leeszaal) kijk je voortaan anders aan tegen ‘hangende’ groepjes jongeren en ken je de hiphopstatus van de wijk. Via de verhalen en foto’s van Rob Boelhouwers over de Gouvernestraat van zijn jeugd ontdek je niet alleen de voordeur van de Reus van Rotterdam, maar ook de voormalige bedrijvigheid en het ouderwetse jeugdwerk in die straat. Jongens voor wie de jeugdwerker drie gitaren en een drumset aanschaft en die vijftig jaar later nog steeds samen optreden.
Avonden over verloren landschappen
Iemand stelde eens voor om in de Leeszaal maandelijks een avond te organiseren onder de titel ‘Lost Landscapes’. Ze had het in San Francisco meegemaakt. Vandaar het Engels. Je laat een foto of filmpje zien van een (verdwenen) plek. Bijvoorbeeld een container/wisselwoningdorp tijdens de stadsvernieuwingsperiode, of de oude Lantaren-Venster, het winkeltje van mevrouw Langendam in de Sint-Mariastraat, dancing La Bonanza in de Van Speykstraat, de waanzinnige saxofoonsolo van jazzgigant James Carter in de Tussentuin. En de mensen in de zaal gaan gewoon vertellen. Het lijkt me nog steeds een goed idee.
Leestip: Massih Hutak: ‘Jij hebt ons niet ontdekt. Wij waren hier altijd al.’ (2020).
Illustratie: ‘tante Anna’ geschilderd door Alma Brevé
Ik schreef dit stuk voor Buurtkrant Het Oude Westen, december 2021. In 2022 werd dit idee gerealiseerd door en in de Leeszaal, in samenwerking met het Surinaams-Nederlandse Orkest De Nazaten. Het programma heette ‘Café De Verloren Plek’ en had 4 edities over verschillende plekken in het Oude Westen; en op verzoek van AIR & OMI nog een extra editie in IJsselmonde. Het waren stuk voor stuk goed bezochte, levendige en gedenkwaardige avonden met topmuziek. Ik moet daar nodig nog een keer iets over schrijven.