Met de actiecampagne WOONRUIMTE VINDEN willen we onderzoeken en laten zien hoe in Rotterdam in en aan de bestaande voorraad woonruimte gevonden en gemaakt kunnen worden die bij elkaar opgeteld een substantiële bijdrage kunnen leveren aan de huidige woon- cq betaalbaarheidscrisis. Met productiecijfers en beelden willen we laten zien dat er een serieus te nemen, democratischer én aantrekkelijk alternatief is voor de (stagnerende) bouwen-bouwen-bouwen-strategie. Dit is tevens een duurzamer alternatief: het vinden van woonruimte zal leiden tot een enorme reductie in de uitstoot van carbon emissies. Dit is hard nodig aangezien we momenteel voor woongebouwen bijna het dubbele uitstoten ten opzichte van de richtlijnen van Parijs (maximaal 1,5 graad opwarming). Tenslotte zoeken we uit welke beleidsmaatregelen en politieke keuzes nodig zijn om dit te realiseren.
We noemen het actiecampagne omdat we veel invalshoeken, mensen en organisaties erbij willen betrekken en voortdurend deelresultaten zichtbaar willen maken en inbrengen in discussies en debatten. Over een jaar moet in heel Rotterdam te zien zijn waar en hoe extra (betaalbare) woonruimte gevonden/gemaakt kunnen worden. In de tussentijd wordt er op allerlei plekken gewerkt aan maatregelen en regelingen om dat ook mogelijk te maken.
Waarom deze campagne?
In de eerste plaats omdat het hebben van een betaalbaar en veilig dak boven je hoofd een grondrecht is. Niet voor niets opgenomen in de Universele Rechten van de Mens. Dakloosheid en veel te hoge woonlasten in verhouding tot het inkomen zijn een groot probleem in Rotterdam; en dat probleem gaat ‘de markt’ niet oplossen. Met de actiecampagne WOONRUIMTE VINDEN willen we werken aan een betaalbaar en duurzaam alternatief vanuit de stad en haar bewoners. Vanwege democratische principes: van wie is de stad? Wat zijn de woonwensen van de Rotterdammers? Wat kunnen zij betalen? Wie bepaalt wat en voor wie er in Rotterdam gebouwd wordt? De markt heeft veelal een louter financieel belang waarin het toevoegen van geschikte en betaalbare woningen niet past. Dit leidt tot de situatie dat er op de ene plek torens met superkleine dure ‘studio’s’ worden gebouwd, terwijl een paar straten verderop woningen worden gesloopt of samengevoegd omdat ze te klein zouden zijn. We zijn niet tegen bouwen, maar wel kritisch op sloop/nieuwbouw vanwege de kapitaalvernietiging en negatieve sociale en ecologische impact. We gaan niet op de stoel van de gemeenteraadsleden zitten, maar we willen hen (en andere Rotterdammers) laten zien en voorrekenen wat WOONRUIMTE VINDEN oplevert, zowel in aantal en type woningen als in betrokkenheid van bewoners bij hun woningen en wijk.
Wat willen we doen?
Samen doordenken en inspireren. Om te beginnen organiseren we een nieuwe reeks Doordenkavonden om ons te laten inspireren en bijpraten door (ervaring)deskundigen. Welke gewoontes en regelingen en beleid zitten in de weg? En wat zijn de voor- en nadelen, voor wie, van bepaalde oplossingen? Hoe voorkom je dat de investeerders gemene zaak maken van de nieuwe mogelijkheden? Hoe zorg je voor flexibiliteit en transformatiemogelijkheden in de toekomst? Waar loopt het doorstromen van ouderen naar een geschiktere en kleinere woning op vast en wat is daar aan te doen? Hoe koppelen we WOONRUIMTE VINDEN aan de verduurzaming, herstel van de fundering en ander groot woningonderhoud die op korte en middellange termijn in heel Rotterdam nodig zullen zijn? Hoe groot is de potentiele reductie van de carbon uitstoot door woonruimte te vinden?
Inventariseren & Tellen van alle mogelijke manieren om in aan de bestaande woningvoorraad extra betaalbare WOONRUIMTE te realiseren. Denk aan het transformeren van leegstaande (bedrijfs)panden, expeditiestraten, garages en bovenverdiepingen van winkels. Het slim splitsen en optoppen (er iets bovenop bouwen) van bestaande woningen. De doorstroming van ouderen naar geschiktere, kleinere woningen in hun buurt. Ruimte vinden door collectivisering van voorzieningen zoals in wooncoöperaties. Een sociaal ‘kamerplan’. Hergebruik van tweede woningen en airbnb-woningen.
Onderzoeken & Verbeelden. Om de inventarisatie zo compleet mogelijk te krijgen, zal er aanvullend onderzoek nodig zijn naar hoe bovenstaande strategieën werkelijk passende en betaalbare woningen opleveren. We doen dit op het schaalniveau van het gebouw én op het schaalniveau van de wijk. Voor de gebouwen worden Rotterdamse ontwerpbureaus gevraagd om een aantal typische voorbeelden uit te werken en helder te verbeelden. Daarbij wordt ook gekeken naar de realiseerbaarheid en schaalbaarheid van bepaalde oplossingen. In samenwerking met bewoners uit een aantal wijken (bijvoorbeeld het Oude Westen en Schiebroek), organiseren we wijkexpedities om samen de wijkgebonden diversiteit aan mogelijkheden te onderzoeken en te laten zien.
Tentoonstellen & Mobiliseren. De resultaten en beelden uit het onderzoek worden verspreid door de stad tentoongesteld. Op een centrale plek, bijvoorbeeld OMI of het Nieuwe Instituut wordt het materiaal in gezamenlijkheid tentoongesteld. Bij het slim gebruik maken van wat er is, is het van belang om de creativiteit en kennis van bewoners, professionals, Rotterdamse woningcorporaties en sociaal betrokken ambtenaren en bestuurders bij elkaar te brengen. Daarnaast willen we binnen deze campagne alle partijen en krachten samenbrengen die al met deze thematieken bezig zijn: Zo is er een landelijke en plaatselijke zoekactie naar leegstaande panden opgestart, waaraan o.a. TV Open Rotterdam meedoet, bureau KAW maakte een update van zijn rapport ‘Ruimte zat in de stad’ en Platform 31 onderzoekt al een tijdje de mogelijkheden en ingewikkeldheden van woning delen/splitsen.
Beleid & Lobby: Samen met bovengenoemde partijen zullen we beleidsmaatregelen opstellen die nodig zijn om de plannen haalbaar te maken. Mogelijk zitten hier ook voorstellen tussen die afwijken van de huidige bestuurlijke en politieke status quo. Denk hierbij aan het legaliseren van kraken. Hierover gaan we in gesprek met ambtenaren, corporaties en de lokale politiek.
En wie betaalt dat?
Voor actievoeren ga je geen geld vragen, maar in deze campagne zit ook gewoon werk (het onderzoeken, het ontwerpen en tekenen) en er zullen materiaalkosten zijn. We hopen op een bijdrage van de woningcorporaties en een aantal fondsen.
Met wie willen we dat doen?
Met iedereen die WOONRUIMTE VINDEN een zinvolle strategie vindt om de woon- cq betaalbaarheidscrisis te lijf te gaan. Bewoners, professionals etc. we hebben ze hiervoor al genoemd.
Rotterdam, juli 2024
Sanne van Manen (Platform Woonopgave)
Joke van der Zwaard (Recht op de Stad)