Hoewel de gemeenteraad besloot tot een referendum over de Woonvisie als geheel, gingen de meeste openbare debatten in de stad over het verdwijnen van de 20.000 betaalbare woningen, en het lot van de mensen die daarin (willen) wonen. In Leeszaal Rotterdam West hielden onderzoekers en bewoners de hele nota tegen het licht. Conclusie is dat uitvoering van deze Woonvisie niet alleen een tekort aan goedkope woningen zou veroorzaken, maar ook ongunstig uitpakt voor ‘sociale stijgers’ en andere middeninkomens die de wethouder nou juist in de stad wil halen en houden.
Papieren werkelijkheid en praktische realiteit
Door eigenhandig de doelgroep van betaalbare woningen in te krimpen tot de inkomensgroep die recht heeft op huurtoeslag (maximaal inkomen 30.000 euro) tovert de wethouder een overmaat aan goedkope woningen uit zijn hoge hoed. Zelfs VVD-minister Blok is het niet eens met deze onwettige rekentruc. Er is geen overmaat, er zijn er net genoeg. Door de inkomensgrens te verlagen wordt bovendien de groep huishoudens die op de woningmarkt tussen wal en schip valt nog groter. De sociale stijgers die zich nog geen duur huurhuis of een koophuis kunnen veroorloven en de hoogopgeleide dertigers en veertigers met een onzeker inkomen door tijdelijke contracten, zzp-werk en eigen bedrijfjes. Sociale stijging gaat in kleine stappen en verloopt door de flexibilisering van de arbeidsmarkt financieel gezien steeds minder in een rechte lijn. Mensen moeten voortdurend zijstappen zetten. Door de geplande schaarste aan goedkope woningen is er voor deze groep geen escape meer als het door minder opdrachten, ontslag of scheiding even slechter gaat. Een toekomstgerichte woonvisie die deze middengroepen wil houden, zou ideeën moeten bevatten over flexibele huren en huisvesting, en over delen van voorzieningen.
Voor wie zijn de ‘goedkope’ woningen?
In de Woonvisie staan evenmin plannen om de goedkope woningen te verbeteren. Geconstateerd wordt dat het percentage eenpersoonshuishoudens, dat nu al rond de 50% ligt, nog zal toenemen, met name door de groei van het aantal alleenwonende ouderen. Voor hen zijn er geen bejaardenhuizen meer. Ze moeten ‘langer thuis’ wonen. Dat willen ze ook, maar dat vraagt zowel aangepaste zorg als aangepaste (betaalbare) woningen. In de goedkope particuliere woningen moeten problemen van overbewoning, achterstallig onderhoud en slechte huurcontracten worden opgelost. Die woningen hebben een belangrijke functie in de huisvesting van nieuwkomers, arbeidsmigranten, gescheiden mannen en vrouwen en mensen die in Rotterdam met een opleiding of werk beginnen. Volgens de gemeentelijke Woonvisie hebben deze woningen een ‘aanzuigende werking’ op nieuwkomers met een laag inkomen. Daarom wil men juist daar slopen en samenvoegen. Deze mensen komen echter niet voor een (slecht) huis naar Rotterdam, maar omdat ze hopen het in Rotterdam beter te krijgen. Voor hen is Rotterdam een kans, voor Rotterdam zijn zij een kans. Steden hebben zich altijd ontwikkeld door ruimte te bieden aan nieuwe bewoners. ‘De groei van de grote werkstad’ is de trotse titel van het boek over de trek van de arme gelukzoekers uit Brabant, Zeeland en Friesland naar Rotterdam ruim honderd jaar geleden. In vergelijking daarmee ademt de Woonvisie te veel de benauwde sfeer van ‘je-weet-wat-je-hebt-maar-niet-wat-je-krijgt’ uit.
Nodig: een toekomstgerichte woonvisie
We leven in onzekere tijden, zowel internationaal als lokaal. Door oorlogen, armoede en klimaatverandering raken grote groepen mensen op drift. De oude economie van Rotterdam als centrale havenstad en de op fossiele grondstoffen gebaseerde raffinaderijen hebben hun langste tijd gehad. Daarom wordt er nagedacht over een nieuwe economische grondslag voor Rotterdam; en wordt er onder het motto ‘resilience’/sociale veerkracht getracht op allerlei terreinen de veranderkracht van de Rotterdamse bevolking op te sporen en op te wekken. Daar hoort geen woonvisie bij die angstvallig vasthoudt aan het bekende en aan traditionele ideeën over sociale hiërarchie en sociale stijging. Een toekomstgerichte woonvisie koerst op kwaliteit over de hele linie, op diversiteit en flexibiliteit, op hergebruik, op zorgzaamheid en op gastvrijheid.N
Joke van der Zwaard & Maurice Specht
Dit stuk is gebaseerd op de drie lezingenavonden die Leeszaal Rotterdam West & E3D-Eerst Denken Dan Doen samen met “Denken over Links’ organiseerde in de aanloop naar het woonreferendum.
Gepubliceerd in Algemeen Dagblad, november 2016.