Publicaties 1985-2020 – Joke van der Zwaard

Januari 2009. De kersverse burgemeester komt kennismaken met het Oude Westen. Niet met toespraken maar met handen schudden in poppodium Watt. Mijn Marokkaanse buurtgenoten zijn extra enthousiast. Ze willen hem even aanraken, iets tegen hem zeggen, met hem op de foto. Ik geef hem het boekje over de Sint-Mariastraat: ‘Het cultureel kapitaal van een afgeschreven straat’. Vijftien geschreven, getekende en gefotografeerde portretten van bewoners en hun huis, bedoeld als discussiestuk over de voorgenomen verklushuizing van de straat om de ‘creatieve klasse’ aan te trekken. De burgemeester houdt het boekje in zijn linker hand zodat hij met zijn rechter hand door kan gaan met groeten. Karin ter Laak, de ontwerper/vormgever van het boek, maakt er een foto van. Heeft-ie het ooit gelezen? En wat heeft hij ervan opgestoken? Ik weet het niet. Soms ontmoet ik wel eens iemand die mij kent als auteur; van verplichte studiestof of een geheel vrijwillig aangeschaft boek. ‘Ik hoop dat je er iets van opgestoken hebt’, grap ik dan meestal. Eigenlijk wil ik wel weten wat, maar dat voelt zo overhoorderig. Zelf steek ik ontzettend veel op van het schrijven. Schrijven = denken, zeg ik altijd. Niet dat ik op andere momenten als een kip zonder kop rondloop, maar schrijven dwingt me om van mijn bevindingen of meningen een begrijpelijk en overtuigend verhaal te maken. Antwoorden op vooraf gestelde vragen, maar nog veel vaker antwoorden op vragen die ik nog niet had. Omdat je de tijd neemt, schrijven gaat langzaam, kan je uit een groter reservoir aan theoretische en praktische kennis putten dan tijdens discussies en gesprekken. Je legt andere verbindingen en komt op andere gedachten.

Dat gebeurde bijvoorbeeld toen ik terugdacht aan de Turkse vrouwen die ondanks de hoge stand van de verwarming in het Schiedamse clubhuis hun grote tentjassen aanhielden en zeer mondjesmaat meededen aan het gesprek over hun ervaringen als huwelijksmigrant in Nederland. Op het moment zelf deden ze mij denken aan de huishoudschoolmeiden met wie ik in de jaren ’70 heb gewerkt. Die hielden mij met al mijn goede bedoelingen in het begin ook op afstand, want wat hadden zij nog van school en dus van mij te verwachten? ‘Ja jij hebt makkelijk praten’ (letterlijk en figuurlijk), ik weet niet of er een vergelijkbare uitdrukking in het Turks is, maar zo iets voelde ik ook in dat benauwde zaaltje op woensdagochtend. Ze hadden allemaal een dramatisch verhaal over hun allereerste tijd in Nederland verteld, en daarna was er niets. Niets gebeurd of niets meer te vertellen? ‘Vrouwen in de pauzestand’ noemden collega Mieke de Wit en ik hun houding. Ze lijken zelf vergeten waar de play-knop zit en wij gaan die in vier sessies waarschijnlijk ook niet vinden. Zo lang houden we ze niet eens vast. Later sta ik al schrijvend stil bij de ontdekking dat diverse vrouwen onder die grote beige, lila en zachtgroene jassen enkel een peignoir of andere flodderige opstaankleren aan hebben. ‘Ik heb me jarenlang niet aangekleed overdag, ik vond het gewoon niet de moeite’, hoorden we in een andere groep van een Marokkaanse vrouw die er op dat moment tiptop verzorgd uitziet. Het brengt me op andere gedachten en woorden. Zoals ‘habitus’, een begrip van Bourdieu en onder andere gebruikt door de Engelse sociologe Beverley Skeggs om haar ervaringen in lesgroepen van Engelse working class vrouwen te duiden. Habitus gaat over de manier van leven en in het leven staan, over de praktische en gevoelsmatige kennis van de wereld, ideeën over wat wel en niet voor ‘ons soort mensen’ is, en hoe dat lichamelijk uitwerkt. Misselijkheid, nervositeit en verstarring op plekken die geen vertrouwd terrein zijn. Kleding, ‘self-fashioning’ als bescherming en als statement. Zit er in die XXL-maat ook verzet tegen de (witte) middenklasse slankheidsnorm, zoals Skeggs bij die Engelse vrouwen veronderstelt? Ik zie ineens een gelijkenis tussen het silhouet van het uitgedijde lijf met de vormeloze kleren en de oogklepachtige hoofddoek en de outfit van die capuchonjongens met hun oversized broeken en hoodies gebaseerd op Amerikaanse gevangeniskleding. Ik sta er buiten of ik ben buitengesloten maar je kunt mij niet meer raken. Zou je dat niet-meedoen van deze vrouwen ook als ‘tegencultuur’ in de zin van Ogbu kunnen zien? Dan is het geen pauzestand, maar een andere afslag. Wat betekent dat dan voor hun toekomst en voor wat ze hun kinderen, dochters meegeven?

En dat is dan één dag schrijvend denken, wat uiteindelijk resulteert in een halve pagina boek, ‘Gelukzoekers. Vrouwelijke huwelijksmigranten in Nederland’ in dit geval. Schrijven/denken is met jezelf redeneren. Uiteindelijk moet je een aantal redeneringen opzij zetten, anders komt er nooit een tekst. En als je eenmaal een verhaalt hebt, moet er nog een hoop geschaafd en geschrapt worden. Een van de leukste kanten van het onderzoekers/schrijversvak vind ik zelf. Meestal gaan er ook nog andere mensen naar je tekst kijken, die vinden er wat van en dan ga je er – in het begin wat onwillig – opnieuw naar kijken. Ik heb wel eens een heel boek omgeschreven na bespreking met de redacteuren van de Uitgeverij. Dat was trouwens ook ‘Gelukzoekers’. Het was even slikken, maar ook daar heb ik veel van opgestoken. Tenslotte ben ik, zoals de meeste wetenschappers, als schrijver min of meer autodidact.

Dit allemaal ter introductie van mijn publicatielijst. Om nog even terug te komen op het boekje over de Sint-Mariastraat. Het boekje was behoorlijk populair, binnen en buiten Rotterdam, maar het verhaal had niet het gehoopte resultaat. Uiteindelijk moesten we allemaal onze huizen en werkplekken verlaten om plaats te maken voor de kopers van ‘onze’ klushuizen. Wie schrijft die blijft, was hier niet van toepassing. Sinds dat boekje is Karin ter Laak wel de vaste ontwerper/vormgever van mijn boeken en digiproducties. Dat is ook heel veel waard. En dan nu echt de lijst.

Maurice Specht & Joke van der Zwaard, ‘Koppigheid waarderen’. Tijdschrift voor sociale vraagstukken. Najaar 2018.
Voorbij de pioniersfase van bewonersinitiatieven. Joke van der Zwaard, Maurice Specht, Kees Fortuin, Harry Vendelo, Karlijn Schipper, Theo van Wieringen. Rotterdam, 2018. (pdf)
‘De vele smoelen van het Oude Westen’. In: E. Liukku & S. Mandias (red) Help, we zijn populair!. Rotterdam, Vers Beton/NAI 010 Uitgevers 2016, p.80-82.
Het sociale (on)gemak van een binnentuin. Op Platform Binnentuinen, augustus 2016.
Rianne Polak & Joke van der Zwaard, Talent in praktijk. Inspirerende verhalen van LMC Praktijkonderwijs Schietbaanstraat Rotterdam. Rotterdam 2015.
Maurice Specht & Joke van der Zwaard, De uitvinding van de Leeszaal. Collectieve tactieken en culturele uitwisselingen. Amsterdam, Valiz/Trancity 2015. Op 15 november 2015 kreeg dit boek de Victorine van Schaickprijs.
‘Facelift te strak voor het Oude Westen’. In: Vers Beton 2014 facelift-te-strak-voor-het-oude-westen.
Maurice Specht & Joke van der Zwaard, De Leeszaal Rotterdam West als democratische repetitieruimte. In: HIVOS/ISS/WRR, Doen. Nieuwe vormen van democratie 2013, p. 19-24.
Joke van der Zwaard & Maurice Specht, Koester hoge verwachtingen van burgerkracht. Op www.socialevraagstukken.nl 10 juli 2013 en op www.versbeton.nl 15 juli 2013.
Joke van der Zwaard & Maurice Specht, Betrokken bewoners & betrouwbare overheid. Een literatuurstudie voor Kenniswerkplaats Leefbare Wijken. Rotterdam. 2013. (pdf)
Joke van der Zwaard & Corrie Kreuk, ‘Zorgzame doenerigheid in het vadercentrum’. In: Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken 1 (2013), p. 42-43.
Joke van der Zwaard & Corrie Kreuk, “Ik kwam om wat te doen.” Betekenis en werkwijze van vadercentrum Adam. Rotterdam, E3D 2012. (pdf)
‘De uitstraling van een Brede school. De betekenis van een verbrede en verbeterde Bloemhofschool voor Bloemhof.’ In: Oosterling, H. & A. Griffioen (red) Wat heet lichamelijke opvoeding. Ecosociale educatie op de Brede school.Rotterdam, Japsam Books 2012, 184-200.
Leren nadenken over verschillen en ongelijkheid. Opleiden tot diversiteitsbewust vakmanschap. Een onderzoek bij de opleiding Social Work Inholland Rotterdam in het kader van het ZonMw-programma Diversiteit in het Jeugdbeleid. mei 2012.
‘Meedoen versus zelf doen. Zin en onzin van stads-, buurt- en straatburgerschap.’ In: Ruben Gowricharn, Dirk Willem Postma & Sandra Trienekens (red) Geleefd burgerschap. Van eenheidsdwang naar ruimte voor verschil en vitaliteit. Amsterdam, SWP 2012, 154-168.
‘Aanstekelijk groen/Catching green. De Tussentuin in het Oude Westen. In: Community Lover’s Guide to the Universe: Rotterdam Edition, 2012.
Yadeen. Voor als wij elkaar niet meer zullen spreken. Rotterdam, Upkar 2011. Met Karin ter Laak (ontwerp) en Ram Soekhlal (idee, organisatie en fotografie).
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, ‘De omweg naar Nieuw Leyden.’ In: Annemarie Sour, Nieuw Leyden. Recept voor stedelijk wonen. Rotterdam, Uitgeverij 010 2011, p. 276-285.
‘Studieuitval op Hogeschool INHolland Den Haag en Rotterdam. Definities, oorzaken en remedies.’ Met Josien Hofs, Eric Haas en Fouzia Outmany. Lectoraat Dynamiek van de Stad. juli 2010.
‘Ontmoetingen in een kopieerwinkel. Afluisteren als bron van sociale kennis.’ In: TSS, Tijdschrift voor sociale vraagstukken mei 2010.
Scènes in de Copy Corner. Van vluchtige ontmoetingen naar publieke vertrouwdheid. SUN/Trancity 2010. Met Karin ter Laak en Charlotte Aal (ontwerp) en Regina Wieringa (fotografie)
Vrouwelijke tweedekansers’. In: H. Oosterling, Woorden als daden. Rotterdam Vakmanstad/Skillcity. Heijningen, Japsam Books 2009, p.185-205.
Joke van der Zwaard, Janine Janssen, Saskia Keuzenkamp & Fouzia Outmany (red) Dwarse vrouwen. Verbindingen en verbeeldingskracht. Amsterdam, Aksant, 2009. (flyer)
‘Heeft elke sociale klasse zijn eigen opvoedlogica?’ Over Annette Lareau: Unequal childhoods. Class, Race and family life. In: Ouderschap en ouderbegeleiding 12 (2009) 2, 145-148
‘Niet achter mijn voordeur’. In: Het persoonlijke is/blijft politiek, zestig columns geïnspireerd door en voor Saskia Poldervaart. Amsterdam 2009.
‘Kijk eerst wie er wonen voordat je gaat slopen.’ In: TSS Tijdschrift voor sociale vraagstukken 63 (2009) 4, p.24-27.
‘Verborgen bedrijvigheid’ een serie over vakman/vrouwschap aan huis in een Rotterdamse stadswijk, voor Buurtkrant Oude Westen, vanaf februari 2009
Joke van der Zwaard, Saskia van Oenen & Marijke Huisman (red) Zonder wrijving geen vooruitgang. Zeventig jaar onderwijsvernieuwing in Nederland. Antwerpen/Apeldoorn, Garant-Uitgevers 2008. Daarin: Joke van der Zwaard, ‘Afkijken bij de buren. Mogelijkheden en grenzen van een gebiedsgerichte aanpak van onderwijsongelijkheid.’
Joke van der Zwaard & Karin ter Laak. Het cultureel kapitaal van een afgeschreven straat. Sint-Mariastraat 116-46, Eigen Uitgave 2008. Gesponsord door woningcorporatie De Nieuwe Unie/Woonstad.
‘Rotterdam Vakvrouwstad’: investeer in diplomastapelaars.’ In: Rotterdam Vakmanstad. Publiek Onderzoek 2006-2008. Rotterdam, AIR 2008.
‘Importbruiden. Hoe (potentiele) vakvrouwen thuis zitten te verpieteren.’ In: Lover september 2008, 20-22.
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, ‘Wil ik mijn kind hier laten opgroeien’. In: Pedagogiek in Praktijk Magazine 14 (2008) 3, 20-24
‘Opvoedingsondersteuning in Prins Alexander. Voor wie en door wie? De opbrengst van zes bijeenkomsten met pedagogische beroepskrachten’. In: Opvoedingsondersteuning in deelgemeente Prins Alexander: van inzicht tot overzicht. Rotterdam, Deelgemeente Prins Alexander 2008. p.5-29.
‘Zwaksten het slechtste af. Herstructurering als survival of the fittest.’ In:Tijdschrift voor sociale vraagstukken, 62 (2008) 5, 22-25
Joke van der Zwaard & Joke de Wilde, Thuis in de nieuwe wijk. Woonbeleving en wijkbetrokkenheid van herstructurering-uitverhuizers. Rotterdam, Stimulans 2008
Gelukzoekers. Vrouwelijke huwelijksmigranten in Nederland. Amsterdam, Artemis & Co 2008.
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, Kan en wil ik hier mijn kind laten opgroeien. Manieren om de pedagogische kwaliteit van een wijk te monitoren. Notitie voor Sociale Verhuurders Haaglanden. Opgenomen in ‘Kijken naar wijken is verrijken. Ook voor professionals’, een brochure/programma van SVH & Regio Haaglanden. 2007/2008
‘Een stimulerende wijk’. In: Stadscahiers 2, De transformatie van de naoorloge stad. juni 2007, 4-11.
Joke van der Zwaard & Marjan Sax, Zoek het goud en poets het op. Talentenontwikkeling, sociale mobiliteit en arbeidsparticipatie van vrouwen in Rotterdam. Een beleidsnotitie tbv het emancipatiebeleid van de gemeente Rotterdam. 2007
‘Het mentorproject als alternatief voor professionele hulpverlening?’ In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 66 (2007) 2, 14-16.
‘Waarom niet Catharina de Grote als voorbeeld van verlicht despotisme? De macht van de vanzelfsprekendheid in de geschiedenismethode’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 66 (2007) 1, 12-14.
Marjan Beijering, Willy Hilverda & Joke van der Zwaard, Vereniging van diversiteit. 25 jaar Platform Buitenlanders Rijnmond. Rotterdam PBR 2006
Lia Karsten, Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, Smaak voor de stad. Een studie naar de stedelijke woonvoorkeur van gezinnen. Den Haag, Ministerie VROM 2006.
Lia Karsten, Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, Stadsmensen. Levenswijze en woonambities van stedelijke middengroepen. Amsterdam, Het Spinhuis 2006.
‘Oog voor de al aanwezige middengroepen’ (& Lia Karsten, Arnold Reijndorp. Vitale Stad 9 (2006) 9, 22-23.
‘Eigen schuld, dikke bult. Stereotypen in de schuldhulpverlening’. (& Mieke de Wit) In: Lover 33 (2006) 3, 44-45.
‘Academisch straatgevecht over democratische opvoeding’. In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 65 (2006) 5, 12-14.
‘Zeeuws meisje geeft Rotterdammers seksvoorlichting.’ In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 65 (2006) 5, 19-21.
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, Wonen en werken in/aan de wijk Feijenoord, Rotterdam, DNU 2005.
‘De Nederlanders achterna?’ Twijfels van allochtone sociale stijgers over verhuizen naar “een betere buurt”.’ In: Sociologie, Tijdschrift voor maatschappelijke vraagstukken, 1 (2005) 4, 463-476.
‘Verrijking van de thuistaal’. In: Vernieuwing, tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 64 (2005) ¾, 39-42.
‘Zoek de verbanden! Sociaal kapitaal als basis voor sociaal beleid’. In: Aannemen of waarnemen? Een dynamische kijk op sociaal kapitaal. Tilburg, PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord Brabant, 2004, 20-57.
‘Meiden praten met meiden. Een zelfhulpgroep van Marokkaanse meisjes in Rotterdam.’ In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 63 (2004) 8/9, 37-39.
Joke van der Zwaard & Joke de Wilde, ‘Het klimaat op straat’ redactionele inleiding Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding. 63 (2004) 6, 4-7.
‘Rondkomen en vooruitkomen in de Agniesebuurt. Het miskende kapitaal van een Rotterdamse migrantenwijk.’ In: S&RO 85 (2004) 5, 10-19.
‘Een verdediging van het rondhangen’, in: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 63 (2004) 6, 20-23.
Mieke de Wit & Joke van der Zwaard, ‘De eenkennigheid van het buurthuis’. In: TSS Tijdschrift voor de sociale sector, 58 (2004) 3, 20-25.
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, ‘Op zoek naar de middenklassen.’ In: F. Becker e.a. (red) Rotterdam. Vijfentwintigste jaarboek voor het democratisch socialisme. Amsterdam, Mets & Schilt 2004, 82-108.
Mieke de Wit & Joke van der Zwaard, Windkracht 10. Frisse ideeën voor voorlichting over geldzaken en Schuldhulpverlening. Rotterdam, SCALA 2004.
Sietske Dijkstra, Joke van der Zwaard, Linda Bolt, Greetje Timmerman, Kiezen voor ouderschap!? Overwegingen en redeneringen van vrouwen en mannen over het krijgen van kinderen. Den Haag/Doetinchem, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid/Reed Business Information bv. 2003
Mieke de Wit & Joke van der Zwaard, Met vallen en opstaan. Kleur in de anti-armoedebeweging. Utrecht, Sjakuus/Sociale Alliantie 2004.
Roel van Goor & Joke van der Zwaard, ‘Het kleureffect. Feiten en meningen over segregatie in het onderwijs’ (redactionele inleiding themanummer) In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 62 (2003) 8/9, 4-7.
Vier portretten in: Juul Barten, 18+. Wat willen jullie nou van ons? Een beschrijving van de problemen die ontstaan als het jongste kind in éénoudergezinnen met een bijstandsuitkering 18 jaar wordt. Utrecht, Sjakuus 2003.
‘Een onvoldoende voor autonomie. Cultuurverschillen als legitimatie voor ongelijke onderwijskansen’. Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 62 (2003) 5, 18-21.
‘Rijke buren zijn niet per se goede buren’. In: Migranteninformatief 147 (2003) 6-8.
‘Welke rol kan Parkstad spelen voor de ambities van verschillende groepen en wat is daarvoor nodig?’
In: Concept-masterplan Parkstad, Bijlagen. Rotterdam, OBR, 2003, p. 10-13.
“Nowadays your husbund is your partner.” Ethnicity and emancipation as self presentation.’ In: J. Andall (ed) Gender and ethnicity in contemporary Europe. Oxford, Berg Publishers 2003, p. 139-154.
‘De praktische maat van sociale cohesie. Doorgewinterde portiekbewoners en angstige ouders’. In: Tijdschrift voor de sociale sector 57 (2003) 3, 4-9.
Overal dichtbij. Rondkomen, vooruitkomen en samenleven in de Agniesebuurt. Rotterdam, deelgemeente Noord 2003.
‘Moeilijk bereikbare groepen? Vraag, aanbod en blinde vlekken van VVE’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 62 (2003) ¾, 23-26.
‘De prijs van het onderwijs. Inkomensverschillen en onderwijskansen in Nederland. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 62 (2003) 2, 4-7.
Saskia Grotenhuis & Joke van der Zwaard e.a. (red) Hoeksteen of zwerfkei. Het moderne gezin tussen individualisering en pedagogisering. Amsterdam, De Balie 2002.
‘Het verhaal van Hatice, Sonya, Assia en Ruthlin’. In: R. Wiestra (red), Arbeidsdeelname vrouwen uit etnische minderheidsgroepen. Aanbevelingen op maat. Den Haag, Commissie AVEM 2002, 15-17, 32-36, 67-70, 81-85.
Frank Studulski & Joke van der Zwaard, ‘In goed overleg? Ouders, leerkrachten en de opvoeding van kinderen’ (redactionele inleiding themanummer). In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 61 (2002), ¾, 4-7.
‘Hoe ging het vandaag op school? Nederlandse onderzoeken naar het effect van ouderlijke hulpbronnen op onderwijsprestaties.’ In: K. Autar & D. van Loggem (red), Ouders tussen opvoeding en onderwijs. Amsterdam, SWP, 2002, 15-30.
Vrouwenzaken in Schiemond. Eindrapportage van een activerend onderzoek naar de behoeften van moeders aan activiteiten en voorzieningen in de wijk. Rotterdam, deelgemeente Delfshaven 2001.
Joke van der Zwaard & Abdelouahid Abali, ‘Actieve Marokkaanse vaders.’ Sociale activering van Marokkaanse mannen: een praktijkonderzoek. Utrecht, Forum 2001.
‘Vooral deuren open. Commentaar en aanbevelingen’. In: G. Pas (red) Diversiteit in de polder. Groen Links en de multiculturele samenleving. Utrecht, Wetenschappelijk Bureau Groen Links 2001: 63-71.
‘Een wereldwinkel op school’ + Joke van der Zwaard & S. van Oenen, ‘Educatief ontwerpen op school en in het buurthuis’. In: S. van Oenen & F. Hajer (red) De school en het echte leven. Leren binnen en buiten de school. Utrecht, NIZW 2001, 187-192 + 199-210.
‘Strenger voordeurbeleid. De basisvorming en de verblijfsduurbepaling’ (redactionele inleiding themanummer) In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 60 (2001) 6, 4-6.
‘Stapelen. Een onderwijsroute voor onderschatte doorzetters.’ In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 60 (2001) 6, 22-25.
‘De fuik van een gesubsidieerde baan. Hoe immigranten- en vluchtelingenvrouwen in Nederland in een armoedebestaan vastgehouden worden.’ In: TAP, Tijdschrift voor Arbeid en Participatie 22 (2001) 3 / 4, 214-228.
‘De lusten en lasten van een vriendinnenkring. Turkse en Antilliaanse vrouwen over hun sociale netwerk in verband met rondkomen en vooruitkomen’. In: Migrantenstudies 16 (2000) 1, 27-44.
‘Allochtone vrouwen tegen verarming’. In: Ondersteboven 14 (2000) 1, 10-11.
‘Alles onder controle. Organisatie van de zorg’. In: Migranten Informatief 135, juli 2000, 18-21.
Zes portretten. In: Om sociale rechtvaardigheid. De strijd tegen armoede en sociale uitsluiting. Een uitgave van de Alliantie voor Sociale Rechtvaardigheid. Utrecht, 2000.
J. Snijders, Joke van der Zwaard & F. Studulski, ‘Werken netwerken? Veranderingsstrategieën en belangenbehartiging in het onderwijs’ (redactionele inleiding themanummer). In: Vernieuwing, Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 59 (2000) 8: 4-6.
‘De voelsprieten van de school. De bijzondere kwaliteiten van assistenten ouderbetrokkenheid.’ In: Vernieuwing, Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding59 (2000) 8, 20-22.
‘De Brede school. Onderwijs als totaalconcept.’ In: Tijdschrift voor de sociale sector 54 (2000), 5, 24-29.
‘Contacten op loopafstand. De betekenis van de buurt voor moeders uit lage inkomensgroepen’. In: Tijdschrijft voor de sociale sector 54 (2000), ½, 16-21.
Cijfers en lettters. Voorstellen voor verbetering van het reken- en wiskundeonderwijs’ (redactionele inleiding themanummer) + ‘Hoe meer exact, hoe meer keuzes’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 59, (2000) ½, 1-4, 19-22.
Joke van der Zwaard, De Educatieve Stad. De visie en het werk. Utrecht, NIZW 2000.
Joke van der Zwaard & Jozien de Ruiter, De geleefde werkelijkheid achter de cijfers. Allochtone vrouwen en armoedekwesties. Rotterdam, Werkgroep allochtone vrouwen tegen verarming 1999.
Saskia Grotenhuis & Joke van der Zwaard (red) Met de beste bedoelingen. Professionele interventies in het gezin. Maarn, Elsevier/De Tijdstroom 1999.
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, Ruimte voor vooruitgang. Het perspectief van de bewoners. Onderzoeks/beleidsnotitie voor wijkaanpak grote stedenbeleid Rotterdam. September 1999.
Saskia van Oenen, Joke van der Zwaard & Marijke Huisman, Starten met de brede school. Utrecht, NIZW 1999.
Met hulp van vriendinnen. Moeders uit lage inkomensgroepen over rondkomen en vooruitkomen. Amsterdam, SWP 1999
‘De praktijk in het Oude Noorden van Rotterdam’. In: Kees Bakker e.a. (red) Kwetsbaar en competent. Sociale participatie van kwetsbare jeugd. Theorie, beleid en praktijk. Utrecht, NIZW 1999, 145-167.
‘De positieve benadering. De werkwijze van een ervaren jongerenwerker en een bijzondere rechercheur’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding58 (1999) 5, 19-21.
Joke van der Zwaard & Veronique Vaarten, ‘Allochtone vrouwen tegen verarming’. In: Markant, Tijdschrift voor maatschappelijke activering (1999) 3, 22-29.
‘The obstinacy stage. Reconstruction of a culturally defined child-rearing problem.’ In: The Netherlands’ Journal of social sciences 35 (1999) 1, 23-36.
‘Afscheid nemen in een sorteerbedrijf. Een gesprek met drie brugklassers.’ In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 58 (1999) 10, 10-12.
‘De politie als opvoeder. Aansprekende projecten, weinig lijn’ (redactionele inleiding themanummer). In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 57 (1998) 3, 3.
“Politiemensen praten nauwelijks meer met jongeren”. De kijk van een ervaren jeugd- en zedenman’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding57 (1998) 3, 10-12.
‘Kategorisieren oder Differentieren. Die Minderheitenpolitik der Sozialen Einrichtungen in den Niederlanden.’ In: Migration und Soziale Arbeid. Interkulturelle Öffnung und Vernetzung Sozialer Dienste im europäischen Vergleich. Zeitschrift Migration und Soziale Arbeit 1998-1, 31-35.
‘Ruimte voor andere verhalen.’ In: A. v.d. Pas (red) Ouderschap en Migratie. Handboek Methodische Ouderbegeleiding deel 8. Rotterdam, Ad. Donker 1998, 43-48.
‘Een band voor het leven. Sociale cohesie als opvoedingsvraagstuk’ (redactionele inleiding themanummer). In: Vernieuwing. Tijdschift voor onderwijs en opvoeding 57 (1998) 9/10, 3-5.
‘Verwantschappen. De geleefde betrokkenheid van mensen’. In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 57 (1998) 9/10, 41-44.
‘Institutionele mechanismen in een groeisector. Opvoedingsvoorlichting aan jonge allochtone moeders.’ In: P. Schedler & F. Glastra (red) Voorlichting in veldtheoretisch perspectief. Uitgangspunten en casestudies. Utrecht, Lemna 1998, 107-120.
Saskia Grotenhuis & Joke van der Zwaard (red) (1997) Kiezen voor kinderen. Gezin en Beleid deel 1. Utrecht, Elsevier/De Tijdstroom 1997.
Joke van der Zwaard & Maria Pannebakker, Pedagogische advisering aan Marokkaanse ouders. Drempels en kansen. Utrecht, NIZW 1997.
Joke van der Zwaard, Sociaal cultureel werk en opvoedingsondersteuning. Professionalisering van het aanbod. Rotterdam, Stadsmerk 1997.
‘Ouders en de brede school. Een kwestie van Respect’. In: Vernieuwing’. Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 56 (1997) 1, 4-6.
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, ‘Investeren in kennis, deskundigheid en sociale relaties’. In: G. Riesthuis & G. Smulders, Sociaal investeren in Rotterdam. Rotterdam, Sociale dynamo 1997, 4-5.
‘Echt een buitenmens’. In: Arnold Reijndorp et al (red) Leefstijlen. Wonen in de 21e eeuw. Rotterdam, NAI-uitgevers 1997, 65-72.
‘”Madonna verdient de emancipatieprijs!” Een thematisch verslag van groepsgesprekken met Marokkaanse en Nederlandse vrouwen in Rotterdam en Dordrecht.’ In: Migranten Informatief 124 (1997) 3-14.
‘Sleutelen aan startkwalifikaties. Gemengde berichten over voorschoolse educatie’ (redactionele inleiding themanummer). In: Vernieuwing. Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 56 (1997) 9, 3-5.
‘’n Tweede thuis in Feijenoord’. In: I. Bakker e.a. O + O = O2. Naar een samenhangend beleid en aanbod van opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering voor kinderen en ouders in risicosituaties. Utrecht, NIZW 1997, 52-60
Arnold Reijndorp & Joke van der Zwaard, Sociaal Investeren Rotterdam. Kijken naar sociale processen. Nadenken over het perspectief.Rotterdam, Gemeente Rotterdam 1996.
Joke van der Zwaard & Rabiaa Bouhalhoul, Een kwestie van vertrouwen. Groepsgesprekken met Marokkaanse ouders. Rotterdam, SBWR 1996.
‘Wat is een opvoedingsprofessional?’. In: PIP Tijdschrift voor pedagogische praktijk en theorie 2 (1996) 1, 2-6.
‘Marokkaanse ouders en Nederlandse leerkrachten. Verklaringen en verbeteringen van een moeizame relatie’. In: Vernieuwing. Tijdschrift voor opvoeding en onderwijs 55 (1996) 6, 18-20.
‘Een kwestie van vertrouwen. Een bijzonder verhaal over een bijzonder project’. In: Migranteninformatief 120 (1996) 29-31.
‘Troebel badwater. De dubbelzinnige taktieken van Christien Brinkgreve’. In: Lover 22 (1995) 1, 16-21.
‘Buiten spelen. Georganiseerde en ongeorganiseerde vrije tijd van kinderen’ (redactionele inleiding themanummer). In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 54 (1995) 5/6, 3-4.
‘Remedies tegen pleinvrees. Duimdrop en Bonkers in Rotterdam’. In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 54 (1995) 5/6, 29-32.
‘(On)bekend en (on)bemind. Oma als meemoeder’. In: Migranteninformatief 117 (1995) 9-11.
”Opvoeden zo!’ Aantrekkelijk programma geeft te eenzijdig beeld van opvoeding’. In: Tijdschrift Gezondheidsvoorlichting 12 (1995) 8, 10-11.
‘Opvoeden als gedeelde verantwoordelijkheid’. In: Migranteninformatief 117 (1995), 3-6.
‘”Nu doe je alles samen met je man”. Etniciteit en emancipatie als zelfpresentatie’. In: Migrantenstudies 11 (1995) 4, 258-271.
‘Naugthy boys and obstinate girls: District nurses’ cultural and professional explanations of child rearing practices’. In: I. Boer et al (eds) Changing stories. Postmodernism and the arab-islamic world. Amsterdam/Atlanta, Rodopi (Orientations) 1995, 133-145.
Hoe vrouwen moederen. Buurtgesprekken over opvoeding. Utrecht, SWP 1995.
‘Pedagogische bemoeienissen met Turkse en Marokkaanse moeders. De constructie van een probleemcategorie’. In: A. van Drenth e.a. (red) Sekse als pedagogisch motief. Historische en actuele perspectieven op opvoeding, onderwijs, vorming en hulpverlening. Baarn, Intro 1995, 67-79.
Joke van der Zwaard & Mieke van Vessem, ‘De erfenis van Piotr Gal’perin: een theorie over leren’. In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 53 (1994) 7, 7-9.
‘De cultuur van het consultatiebureau’. In: F. Djohani e.a. (red) Kinderen kleuren de toekomst. Intercultureel opvoeden in theorie en praktijk. Utrecht, De Tijdstroom 1994, 114-125.
‘Letters zappen. Leesbevordering, de school en het leesplezier’ (redactionele inleiding themanummer) + `Lezen was namelijk niets doen.’ In: Vernieuwing. Tijdschrift voor Onderwijs en opvoeding 53 (1994) 5/6, 3-4 + 16-17.
‘De pedagogisch-didactische blik van de wijkverpleegkundige’. In: D. van Loggem & B. Bekkers (red) Het jonge kind tussen onderwijs en welzijn. Amsterdam, Averroès Stichting 1994, 193-205.
‘Een spreekbeurt over vrouwenbesnijdenis en cultuur’. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies 15 (1994) 1, 101-113.
‘Over de eenkennigheid van wijkverpleegkundigen. Een beschouwing over de opvoedingsondersteuning aan allochtonen’. In: M. Balledux e.a. (red.) Hoog bereik…doel bereikt? Ouder- en kindzorg tussen wetenschap en praktijk. Van Gorcum, Assen 1993 80-81.
Serah Jap-A-Joe, Joke van der Zwaard & Annemiek Veen, ‘Tussenstap. Ervaringen met gezinsinterventieprojekten’. In: Vernieuwing. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding 52 (1993) 7, 3-7.
‘Ontwikkelingsperspectieven van jonge allochtone kinderen’. In: Mix. Informatie voor en over multi-cultureel Limburg 3 (1993) 17-22.
‘De koppigheidsfase. Een reconstructie van een cultureel gedefinieerd opvoedingsprobleem’. In: Comenius 49 (1993) 27-41.
El Mizan.Wijkverpleegkundigen over de opvoeding in allochtone huishoudens. Amsterdam, SUA 1993 (dissertatie).
‘Turken en Marokkanen bestaan niet. Momentopname van het werken met allochtonen op het consultatiebureau’. In: MGZ 20 (1992) september, 46-49.
‘Accounting for differences. Dutch training nurses and their views on migrant women’. In: Social science and medicine 35 (1992) 9, 1137-1145.
‘Oude categorieën voor nieuwe ‘probleemgroepen’. Wijkverpleegkundigen over “Turken en Marokkanen”‘. In: Migrantenstudies 8 (1992) 3, 2-17.
Joke van der Zwaard & Jan Mars, ‘Voorschoolse opvang : het doel en de middelen’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 50 (1991) 8, 6-10.
‘De carriere van Opstap in Rotterdam’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 50 (1991) 8, 36-39.
‘Individuele autonomie als modern opvoedingsideaal. De constructie van cultuur- en sekseverschillen’. In: F. Heyting, E. Mulder & A. Rang (red) Individuatie en socialisatie in tijden van modernisering. Amsterdam, Siswo, 1991, 298-307.
‘Cultuurverschil als achterstandsprobleem. Achtergrond en perspectieven van opvoedingsadvisering aan Turkse en Marokkaanse moeders’. In: Comenius 42 (1991) 109-125.
‘Kleur als uitdaging. Magneetscholen en het ‘probleem’ van de zwarte scholen’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 48 (1989) 8, 3-6.
‘De Bolderkar: de waarheid ligt niet in het midden. Ouders, deskundigen en het opvoeden van kinderen’. In: Vernieuwing, Tijdschrift voor Onderwijs en Opvoeding 48 (1989) 4, 10-13.
‘Het onderwijsbeleid, de verzetsaktiviteiten en het sekseverschil’. In: A. Andeweg e.a. (red), “Al was het alleen maar om de graffiti te lezen…” Onderwijs onder bezetting. Amsterdam, SPHO, 1989, 20-25.
‘Het normale als specialisatie. Een lezing van vaktijdschriften in de jeugdgezondheidszorg’. In: Psychologie en Maatschappij 13 (1989) 4, 349-362.
‘Ze komen nooit op tijd! Het cultuurverschil als verklaring van ongeregeldheden’. In: Comenius 35 (1989) 206-222.
Kapjes en Sluiers. Over de medische blik op de oosterse mens’. In: Traverse 4 (1987) 2, 30-45.
‘De lange mars der perversen. Het spook van de zwangere man’. In: Traverse 3 (1986) 4, 4-13.
‘Rotterdam werkstad. Ook voor tante Truus?’. In: Traverse 3 (1986) 2, 36-50.
‘Overgeleverd aan de oerkrachten van de bodem. Geliefde romans van Jo van Ammers-Küllers en Ina Seidel’. In: Lover 12 (1986) 2, 89-94.
‘Want een gek blijft een gek. Diskussies in het Basisberaad Geestelijke Gezondheidszorg’. In: Traverse 2 (1985) 3, 2-17.
‘Met extra aksent op de heupen. Over een linkse, feministische en anti-fascistische politiek’. In: Traverse 1 (1984) 2, 4-25.
‘Opvoedingsadviezen aan Turkse en Marokkaanse vrouwen. Diskussies over deskundigheden’. In: Pedagogische Verhandelingen, Tijdschrift voor wijsgerige en historische Pedagogiek 10 (1987) 2, 184-193.
Elly Sprenger & Joke van der Zwaard, ‘Over prostitutie en eroscentra – of “hoe netjes zijn communisten eigenlijk?”‘. In: Komma 2 (1981) 1, 80-91.
Joke van der Zwaard & Gerard Zwerus, `”Waarom vallen jongens altijd meisjes lastig en niet andersom?” Wereldoriëntatie in een meidengroep uit de zesde klas’. In: Over Vernieuwing, 1 (1981) 2, 2-5.
‘FNV-fusiecongres: Eén vakcentrale voor het hele gezin’. In: Achtergrond 7 (1981) 20/21, 544-546.
Joke van der Zwaard & Ina Siebelink, ‘Niet zomaar een huishoudschool in Rotterdam’. In: Jeugd en Samenleving, 8 (1978) 10/11, 652-671.
Joke van der Zwaard, 1977-1980: Diverse uitgaves onderwijsvernieuwingsprojekt De Vrije Wentelwiek Rotterdam; o.a. in samenwerking met het Landelijk Pedagogisch Studiecentrum.